Trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam
bước vào giai đoạn đổi mới sâu rộng, đặc biệt là sau giai đoạn 2020–2025 với
nhiều mô hình tuyển sinh đa dạng và nhiều hình thức xét tuyển song song, năm
2026 đang được xem như một “bước ngoặt” quan trọng mang tính cấu trúc của toàn
bộ hệ thống tuyển sinh. Nhiều trường đại học, cao đẳng cùng lúc ban hành các
thông báo điều chỉnh phương án tuyển sinh, từ việc siết chặt chuẩn đầu vào,
giảm tối đa hoặc loại bỏ hoàn toàn xét học bạ, cho đến việc thay đổi tổ hợp xét
tuyển, xóa bỏ nhiều tổ hợp truyền thống vốn tồn tại hàng chục năm. Những thay
đổi này không chỉ thể hiện xu hướng “chuẩn hóa” theo yêu cầu quản lý nhà nước,
mà còn phản ánh nhu cầu thực tiễn của thị trường lao động, yêu cầu cải thiện
chất lượng đào tạo, cũng như nỗ lực hội nhập quốc tế của các cơ sở giáo dục đại
học Việt Nam. Bài viết này tổng hợp đầy đủ các thông tin từ những nguồn báo chí
lớn như Tiền Phong, Zing News, Vietnamnet, Dân trí và Cổng thông tin Chính phủ,
đồng thời phân tích tác động và bối cảnh để cung cấp một cái nhìn toàn diện về
xu hướng tuyển sinh năm 2026.
Trong
nhiều năm trở lại đây, xét tuyển học bạ phát triển mạnh mẽ và được xem như một
phương thức mở, tạo điều kiện tiếp cận đại học cho nhiều học sinh. Tuy nhiên,
cùng với sự phát triển đó là hàng loạt vấn đề nảy sinh, trong đó nổi bật nhất
là sự chênh lệch trong cách đánh giá học bạ giữa các trường THPT. Một số trường
có xu hướng đánh giá rộng tay, dẫn đến điểm học bạ cao bất thường; trong khi
một số trường khác lại đánh giá chặt chẽ hơn. Điều này khiến học bạ trở thành
tiêu chí thiếu chuẩn hóa, gây khó khăn cho công tác tuyển sinh khi so sánh thí
sinh giữa các vùng miền. Theo bài báo trên Tiền Phong, nhiều trường đại học,
đặc biệt là các trường thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, đã công bố cắt giảm, thu
hẹp hoặc bỏ hoàn toàn việc xét học bạ ở nhiều ngành. Điều này được cho là nhằm
bảo đảm chất lượng sinh viên đầu vào, tránh tình trạng “bơm điểm” hoặc lệch
chuẩn, đồng thời giảm phụ thuộc vào những phương thức dễ bị tác động bởi yếu tố
chủ quan.
Không
chỉ dừng lại ở việc siết xét học bạ, xu hướng thứ hai nổi bật và gây chú ý cao
trong tuyển sinh 2026 là việc hàng loạt trường đại học tuyên bố bỏ hoặc thay
đổi các tổ hợp xét tuyển truyền thống như C00, A00, A01, B00, C03, C04… Đây là
những tổ hợp vốn đã quen thuộc và được duy trì từ rất lâu, gắn với định hướng
học tập của học sinh phổ thông suốt nhiều năm qua. Tuy nhiên, theo thông tin từ
Zing News và Vietnamnet, nhiều trường cho rằng các tổ hợp này không còn phù hợp
với cấu trúc chương trình đào tạo mới, đặc biệt trong bối cảnh nhiều ngành học
đang tích hợp môn ngoại ngữ, giảng dạy song ngữ hoặc yêu cầu năng lực ngoại ngữ
cao ngay từ năm đầu. Chẳng hạn, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQGHN đã
bỏ khối C00 ở một loạt ngành “hot” như Báo chí, Truyền thông, Quan hệ công
chúng, Xã hội học, Tâm lý học, Đông phương học, Quốc tế học… vốn từ lâu được
xem là những ngành “đặc trưng khối C”. Thay vào đó, các ngành này chuyển sang
tổ hợp có môn ngoại ngữ (như D01, D14, D15… hoặc các tổ hợp mới có tiếng Anh
kết hợp một môn bắt buộc).
Các
trường lý giải rằng năng lực ngoại ngữ ngày càng trở thành yêu cầu thiết yếu
trong học tập và làm việc, đặc biệt ở các ngành xã hội, truyền thông, luật,
kinh tế, quản trị… Khi chương trình đại học ngày càng hội nhập, việc đọc tài
liệu, viết luận và tham gia hoạt động thực tế bằng tiếng Anh không còn là điều
xa lạ. Do đó, tổ hợp có ngoại ngữ giúp đánh giá tốt hơn năng lực nền tảng của
thí sinh. Ngoài ra, theo quy định mới của Bộ GD&ĐT, tổ hợp xét tuyển phải
bảo đảm môn chung chiếm tối thiểu 50% trọng số tính điểm xét tuyển. Một số tổ
hợp truyền thống thiếu môn chung hoặc không đáp ứng yêu cầu này, khiến trường
phải thay đổi để phù hợp với quy chế.
Tác
động của sự thay đổi tổ hợp xét tuyển là rất lớn. Theo Vietnamnet và Lao Động,
nhiều học sinh – đặc biệt là những em định hướng theo các khối truyền thống
ngay từ đầu cấp – đang rơi vào tình trạng lo lắng, thậm chí hoang mang khi tổ
hợp mà mình đầu tư nhiều năm liền bị loại bỏ chỉ trong thời gian ngắn. Học sinh
C00 phải chuyển hướng gấp sang tổ hợp có ngoại ngữ, dẫn đến gánh nặng học tập
tăng lên đáng kể. Học sinh A00, B00 cũng rơi vào tình cảnh tương tự khi nhiều
ngành không còn xét theo các tổ hợp tự nhiên truyền thống mà chuyển sang tổ hợp
có Ngoại ngữ hoặc thi đánh giá năng lực. Điều này khiến không ít thí sinh phải
điều chỉnh kế hoạch ôn luyện, học thêm môn ngoại ngữ hoặc chọn lại ngành học phù
hợp. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia giáo dục nhận định rằng sự thay đổi này là tất
yếu, bởi nếu tiếp tục duy trì các tổ hợp truyền thống thiếu tính tích hợp, sinh
viên sau khi vào đại học sẽ gặp khó khăn trong việc theo kịp chương trình học
vốn ngày càng hiện đại và đòi hỏi kỹ năng ngoại ngữ cao.
Song
song với thay đổi của các trường đại học, công tác tuyển sinh đầu cấp ở một số
địa phương cũng bắt đầu điều chỉnh cho đồng bộ với thay đổi chung. Theo Dân
trí, TPHCM đã công bố lịch tuyển sinh đầu cấp dự kiến năm 2026 sớm hơn so với
mọi năm nhằm giúp phụ huynh, học sinh chủ động trong việc chuẩn bị tâm lý và kế
hoạch học tập. Điều này cho thấy sự phối hợp giữa giáo dục phổ thông và giáo
dục đại học ngày càng chặt chẽ hơn, để đảm bảo tính thống nhất trong toàn hệ
thống.
Trong
bối cảnh nhiều trường đại học thay đổi phương thức tuyển sinh, một số trường
cũng chú trọng hơn đến hình thức thi đánh giá năng lực và thi tư duy. Các kỳ
thi này được cho là đánh giá tốt hơn năng lực tổng hợp, tư duy logic, khả năng
ngôn ngữ và kỹ năng giải quyết vấn đề của thí sinh. Nhiều trường dự báo tỷ lệ
chỉ tiêu dành cho kỳ thi đánh giá năng lực sẽ tăng đáng kể trong những năm tới,
phù hợp với xu hướng quốc tế hóa và mô hình tuyển sinh của nhiều quốc gia tiên
tiến. Sự chuyển dịch này cũng nhằm giảm áp lực lên kỳ thi tốt nghiệp THPT – vốn
chủ yếu mang tính chất xét công nhận tốt nghiệp và có tính ổn định cao – đồng
thời tạo ra nhiều “kênh” tuyển sinh để thí sinh có thêm lựa chọn phù hợp với
năng lực.
Từ
góc độ quản lý nhà nước, những thay đổi này phản ánh rõ định hướng tái cấu trúc
hệ thống tuyển sinh theo hướng minh bạch, công bằng và giảm thiểu tình trạng
chạy đua điểm số. Trong nhiều năm, tuyển sinh “đa phương thức” đã đem lại sự
linh hoạt nhưng cũng kéo theo việc các trường chạy đua mở thêm tổ hợp để thu
hút thí sinh, dẫn đến mất cân bằng trong đánh giá năng lực thật. Việc siết lại
phương án tuyển sinh năm 2026 là nhằm ổn định hệ thống, đồng thời hạn chế tình
trạng “loạn tổ hợp” và giảm thiểu rủi ro bất công trong xét tuyển.
Về
phía thí sinh và phụ huynh, năm 2026 đặt ra yêu cầu cao hơn về khả năng thích
ứng. Thí sinh cần chủ động cập nhật thông tin tuyển sinh từ từng trường, không
thể dựa vào thói quen hay kinh nghiệm các năm trước. Ngoài ra, năng lực ngoại
ngữ sẽ trở thành yếu tố then chốt, không chỉ trong xét tuyển mà còn trong quá
trình học tập đại học. Điều này đặt ra yêu cầu học sinh phải chuẩn bị năng lực
ngoại ngữ sớm hơn, thay vì chờ đến những năm cuối cấp mới tập trung ôn luyện.
Tuy nhiên, nếu nhìn theo hướng tích cực, xu hướng này giúp học sinh phát triển
kỹ năng toàn diện hơn, tăng cơ hội hòa nhập vào môi trường làm việc quốc tế.
Tổng
thể, có thể nói rằng tuyển sinh đại học năm 2026 tại Việt Nam là một bước tái
cấu trúc quan trọng, góp phần nâng cao mặt bằng chất lượng đào tạo, chuẩn hóa
đầu vào và giảm thiểu bất cập kéo dài nhiều năm. Dù gây nhiều bỡ ngỡ và lo lắng
trước mắt, những thay đổi này được kỳ vọng sẽ mang đến một hệ sinh thái tuyển
sinh minh bạch hơn, phù hợp hơn với yêu cầu của thời đại kinh tế tri thức và
hội nhập quốc tế. Các trường đại học có cơ hội nâng cao chất lượng đào tạo,
trong khi thí sinh cũng được khuyến khích phát triển toàn diện, tránh tình
trạng học lệch, học tủ, chỉ tập trung vào các tổ hợp truyền thống vốn không còn
phù hợp với yêu cầu mới. Như vậy, dù chặng đường chuyển đổi sẽ còn nhiều thách
thức, nhưng nền tảng mới của tuyển sinh năm 2026 hứa hẹn sẽ tạo ra sự thay đổi
tích cực và bền vững cho giáo dục đại học Việt Nam trong tương lai.
